Thơm dịu chè kho

Đĩa chè kho thơm dịu của mẹ chồng tôi

Năm nào cũng vậy, trên bàn thờ gia tiên của gia đình tôi mấy ngày tết luôn có bánh chưng, canh măng nấu móng giò, thịt, canh nấm bóng, xôi gấc, gà luộc, hạnh nhân, giò xào, hành muối, chè kho - đó là những món do mẹ chồng tôi tự chế biến.

Món nào mẹ chồng tôi làm cũng đẹp, cũng ngon. Nhưng có lẽ món chè kho là món mà tôi ấn tượng nhất vì để có một đĩa chè kho vừa ngon, vừa mềm, mịn, thơm phức thì rất mất công và cũng phải hết sức khéo léo.

Mẹ chồng tôi kể món chè kho này mẹ học từ bà ngoại của chồng tôi và mẹ bắt đầu tập làm từ khi còn 14-15 tuổi. Ngày đó, đỗ xanh tách vỏ chưa bày bán nhiều như bây giờ, thậm chí còn nguyên cả hạt đỗ chưa tách đôi. Khi mua về, mẹ chồng tôi phải lấy chai 65 để cán đỗ. Đặt một chiếc thớt ở dưới, cho đỗ xanh lên trên rồi dùng cái chai lăn đi lăn lại cho đỗ tách làm đôi.

Làm chè kho quả công phu: khi hạt đỗ được tách làm đôi là đến khâu ngâm đỗ, đãi đỗ, rồi đồ đỗ. Để chè được đậm đà, mẹ tôi thường cho vài hạt muối, xóc đều rồi mới đồ. Tiếp đến là khâu giã đỗ, giã đỗ phải giã mạnh tay, chứ giã nhẹ đỗ sẽ không mịn.

Giã nhuyễn đỗ đã đồ sao cho thật mịn, rồi nắm lại thành từng nắm, dùng dao thái lát mỏng cho đỗ tơi ra, lọc kỹ những hạt đỗ không chín bở. Còn nhớ hồi tôi mới về làm dâu, tôi cũng hăng hái xin giã đỗ, nhưng giã được một lúc là hai tay mỏi nhừ. Giã nhẹ nên khi nắm lại, thái ra thấy rõ những chỗ lổn nhổn, chưa mịn. Lại phải nhờ cậu em chồng mạnh tay giã lại.

Khâu pha chế nước và đường cũng quan trọng không kém. Theo kinh nghiệm của mẹ, thường thì 1kg đỗ xanh sẽ dùng khoảng nửa lít nước và 7-8 lạng đường kính. Để đường ngấm đều vào đỗ thì nên cho đường vào nước đun trước, sau đó mới đổ đỗ đã tơi vào nồi.

Vừa ngồi khuấy chè, tôi vừa được mẹ truyền kinh nghiệm: “Lúc mới bắc lên bếp, con có thể để lửa to, nhưng khi nồi chè bắt đầu sôi con nên vặn nhỏ lửa và phải luôn khuấy đều tay, khuấy đũa xuống tận đáy nồi, có như vậy chè mới không bị sém. Khi chè sền sệt, thường nổ lụp bụp và bắn tung tóe, con nhớ đeo găng tay để tránh bị bỏng. Con nhớ là không nên sốt ruột vặn lửa to cho chè nhanh cạn nước, vì như vậy chè rất dễ bị khê, còn nếu ngay từ đầu con cho ít nước, chè nấu không đủ độ, dễ bị khô khiến bề mặt chè bị nứt, trông không đẹp và chè cũng nhanh thiu”.

Mẹ chồng tôi còn dạy tôi cách kiểm tra khi nào chè được. Đó là dùng chiếc đũa khuấy chè, nhúng vào nồi chè rồi vẩy nhẹ chè vào một chiếc bát sạch. Nếu chè không bị dính bết vào bát mà dóc bát thì khi đó chè kho đã được.

Những chiếc đĩa xinh xinh này luôn được mẹ chồng tôi dùng
để đựng chè kho

Vừa múc chè ra những chiếc đĩa nhỏ xinh, mẹ chồng tôi vừa bảo: “Đĩa này để phần gia đình bác Tường - bác Linh, đĩa này để phần bác Tiết - bác Chiên, đĩa này để phần gia đình chú Tuấn - cô Tuất, đây là đĩa phần gia đình ông bà thông gia (tức là bố mẹ tôi), đĩa này phần gia đình anh Thế... Đĩa kia để cúng giao thừa, cúng sáng mồng 1, đĩa kia để tiếp khách quý... Mẹ tôi nhẹ nhàng rắc những hạt vừng trắng đã rang thơm lên trên, sau đó dùng chiếc thìa khô ấn nhẹ cho chè mịn đều. Và bao giờ cũng vậy, chờ chè nguội mẹ chồng tôi dùng chiếc dao mỏng, xắt chè làm 8 miếng nhỏ hình hoa thị và cả nhà quây quần bên ấm trà sen. Ăn miếng chè kho, nhấp một ngụm trà, cảm nhận dư vị thơm dẻo, ngọt ngào đan quyện nhau, tôi bỗng thấy bồi hồi đến lạ kỳ.

Tôi về làm dâu nhà mẹ đã được 14 năm. Cũng là 14 cái tết tôi được cùng mẹ chuẩn bị món chè kho. Còn nhớ năm kia, mẹ chồng tôi nằm viện đến tận 28 tết. Vừa ra viện, mẹ đã động viên tôi hỗ trợ mẹ làm món chè. Mẹ chồng tôi bảo: “Mặc dù trên bàn thờ gia tiên của gia đình mình đã có nhiều hoa quả, bánh kẹo nội có ngoại có nhưng mẹ vẫn mong có một đĩa chè kho để mời ông bà, tổ tiên con ạ!”.

Mẹ ơi! Con hứa sẽ giữ gìn món ăn vô cùng giản dị nhưng hết sức sang trọng này của mẹ, của người Hà Nội xưa, mẹ ạ!

- Diệu Thu-